Pankreas
- Endokrin ve egzokrin salgı(bezin % 80-85 i) yapar
- Tubuloalveolar yapıdaki bez asiner hücrelerden oluşur
- Pankreastan amilaz, lipaz, proteolitik enzimler (tripsin, kemotrip. Elestaz vb ,Tripsin inhibitörleri, bikarbonattan zengin salgı salınır
Pankreasta olası bozukluklar
- Pankreatitis
- Pankreatik apse
- Pankreatik neoplazi
- Ekzokrin pankreas yetmezliği(EPİ)
A – Klinik değerlendirme
- Predispozisyon
Irk, Her ırk kedi ve köpeklerde pankreas hastalıkları görülebilir. Ekzokrin pankreatik yetmezlik Alman çoban köpeklerinde daha yaygındır
Pankreas neoplazileri kedilerde köpeklere oranla daha seyrektir
Yaş, olarak, orta ileri yaşlı köpekler ve ileri yaşlı kediler pankreatit ve pankreas neoplazilerine daha yatkındır
Diet, yüksek yağlı diyet pankreatitis gelişmesini arttırabilir.
İlaçlar, Azatioprin, L-asparaginaz( antinoplastik, immun süpressif) furosemid, tetrasiklinler, glukokortikoidler pankreatit gelişmesinde rol oynayabilir.
Klinik belirtiler
- Kusma, pankreatitis yada pankreas neoplazilerinde kusma şekillenebilir
- Nedeni, pankreas, karaciğer veya duodenum irritasyonu ya da safra kanalı tıkanmalarıdır
- Anoreksi ve abdominal ağrı,
- Ateş, pankreatit veya inflammasyon nedeniyle
- Diyare
- EPİ olaylarında ishal ince barsaklardaki maldigestiondan ve buna bağlı bakterial overgrowth dan kaynaklanır
- Pankreatitis olaylarında ishalin kaynağı hem transversal kolonun anatomik olarak pankreasa bitişik olması nedeniyle oluşan kolitis yada duodenal irritasyon nedeniyle olabilir
- kilo kaybı, EPİ de maldigesyon nedeniyle, pankreatik neoplazilerde anoreksi ve kanser kaşeksisi nedeniyle olabilir.
- Polifaji EPİ de kaybedilen enerji ve besin maddelerini karşılamak amacıyla
- İkterus, pankreatitis lezyonu ekstrahepatik safra kanalını etkileyip tıkamışsa
- Peteşiler, pankreatitis DİC ile komplike olmuşsa gözlenebilir.
- Fiziksel muayene
- EPİ li hayvanlar genellikle zayıf, hareketli, aktif yapıdadır. Kıl örtüleri donuk sağlıksız yapıda
- Pankreatitisli hayvanlar normal kiloda ya da obezdir. Letarjik, durgun ve depresiftir.
Tanı
- laboratuar bulgular
Şiddetli Pankretitislerde nötrofili ve lökositoz, hafif vakalarda normal olabilir
Pankreas problemlerinde etkilenecek parametreler serum Amilaz, lipaz dır
Serum TLI (tripsin like immunoreaktivite) pankreasın ekzokrin fonksiyonunun indikatörüdür EPİ de azalır, Pankreatitiste artar.
- Görüntüleme teknikleri
Radyografide, pilorus ve duodenum bölgesinde yapı değişmesi, duodenal gaz cepleri, bölgede detay kaybı vb.
Ultrasonda genişlemiş homojen olmayan hipoekoik görünüm
Pankreatitis
Kilolu orta ileri yaşlı köpeklerde en yaygındır. Dişiler biraz daha yatkındır, kedilerde yaygın değildir ama yaşlı kedilerde karaciğer safra yolları hastalıkları pankreası da içine alabilir.
Etyoloji, akut pankreatit inaktif haldeki sindirim enzimlerinin bez içerisinde aktif hale gelmesi sonucu bezi sindirmesi ve sonrasında dolaşıma girerek diğer dokulara zarar vermesi sonucu oluşur.
Pankreatitiste patogenez HİPERSTİMÜLASYON dur. Obesite, yüksek yağlı diyet ve hiperlipidemi tarafından tetiklenebilir. Çeşitli ilaçlar( sülfonamidler, kortikosteroid, tetrasiklin, diüretikler), abdominal travma, işemi, safra reflusü pankreatik kanal tıkanmaları ve paraziter, viral hastalıklar da etken olabilir. Bazen de ilk tetikleyici neden bilinemez. İnsanlarda akrep sokmaları ?
Pankreatitis tanısı koymak zordur, özellikle kedilerde. Klinik belirtilerle beraber lölositoz, amilaz veya lipaz düzeylerinin kedilerde 2 köpeklerde 3 kat artış göstermesi, radyografide detay kaybı ve duodenal- pylorus bölge yapısında değişme, ultrasonda homogen olmayan genişlemeler ve pankreasın hipoekoik görüntüsü tanıda önemlidir.
- Klinik belirtiler
- Köpeklerde kusma, anoreksia depresyon, ateş ve diyare, pis kokulu yağlı kanlı dışkılama, bazen asites, şiddetli olaylarda şok tablosu
- Kedilerde letarji(uyuşukluk, uyuklama) ve anoreksi, kusma köpeklere göre kedilerde daha seyrek, safra ve karaciğer katılımı daha yaygın
- Ateş dehidrasyon ve kranial abdomen ağrısı köpeklerde daha belirgin
- Komplike vakalarda ikter, peteşi, kalp aritmileri ve solunum distresi
- Laboratur bulguları
- Serum amilaz ve lipaz yükselmeleri temeldir, Lipaz daha diagnostiktir ilave olarak azotemi, hiperbilirubinemi, hipoalbuminemi, hipo veya hiper glisemi, karaciğer enzim yükselmeleri saptanabilir.
- Nötrofili, immatür nötrofillerde artış, hemokonsantrasyon,
- Serum TLI artışı
- Abdominosentez yapılırsa steril (kimyasal) peritonit saptanabilir.
- Tedavi
- Hafif olgularda
- İlk 48-72 saatte gıda alımı durdurulur,
- Dehidrasyon, elektrolid dengenin sağlanması amacıyla i.v sıvı uygulaması
- 24-48 saatte kusma olmazsa azar azar ağızdan su verilir. Sonraki günler küçük miktarlarda gıda ( yüksek KH, düşük yağ, düşük protein) pankreatik salgıyı arttıracağından yüksek protein ve yağdan kaçınmak gerekir.
- Tekrarların önlenmesi için uzun süre düşük yağ orta protein ve yüksek KH li gıda yedirilir.
- Şiddetli pankreatitislerde
- Oral su ve gıda 5 gün süreyle kesilir, damariçi yolla sıvı uygulanır
- Klinik belirtiler geriler ve 24-48 saat hayvan kusmazsa oral su ve gıda azar azar verilir. Eğer 5 gün sonunda oral besleme yapılamazsa total parenteral besleme veya enteral besleme yapılmalıdır
- Eğer hipoproteinemi şiddetli ise plazma veya dekstran uygulaması gerekir. Plazma verilmesi onkotik basıncın sağlanması yanında içerdiği enzim inhibitörleri (dolaşımdaki enzimlerin inhibisyonu)nedeniyle yararlı olur.
- Eğer abdominal ağrı şiddetli ise meperidine veya butarfanol içeren analjezikler pankreasa etkileri yüksek olmasa da yararlı olabilir.
- Ampisillin, sefalosporin veya trimetopri+sülfa sekuder bakteriyel enf. durumlarında kullanılır
- Devamlı glukozüri ile birlikte hyperglisemi varsa regular(kristalline) insülin kısa periyotta kan şekerini kontrolü sağlar.
- Mümkün olduğunca kusma kesicilerden kaçınılır, şiddetli olaylarda kullanmak zorunluluğu olursa sentral etkili (klorpromazin veya klorperazin) olanlar verilebilir.
- Akut olaylarda şiddetli pankreatitise bağlı şok gelişimlerinde Glukokortikoidler verilebilir.
- Prognoz
- Hafif olaylarda (zaman zaman tekrarlama ihtimali olsa da ) iyidir
- Şiddetli pankreatitislerde yada komplikasyonların geliştiği olaylarda ciddi olabilir
- Şiddetli Pankreatitislerin olası komplikasyonları
- enterohepatik safra kanalı tıkanmaları
- DIC
- Kardiak aritmiler
- Pulmoner ödem
- Akut renal yetmezlik
- Sepsis
- Diabetes mellitus
- Ekzokrin pankreatik yetmezlik olabilir
Pankreas apseleri
-
- Sık gözlenmez , pankreatitislerin bir kalıntısı olarak gelişebilir.
- Klinik semptomlar ve başlangıç tedavisi pankreatisler gibidir
- Hastalık semptomları tedaviye rağmen gerilemez veya oral besleme ile tekrar ederse akla gelmelidir
- Ultrasonda pankreas bölgesinde kitle veya lokal hipoekoik alanlar saptanır
- Kesin tanı cerrahi girişim veya pankreatik biopsi ile konabilir
- Tedavi için apsenin cerrahi drenajı ve sonrasında antibiyotik kullanımı endikedir
- Cerrahi uygulamaya rağmen prognoz ciddi olabilir
- Pankreatik neoplaziler(adenokarsinoma)
- Kediköpeklerde sık gözlenmez, ileri yaşlı hayvanlarda karşımıza gelebilir (airedale terriere)
- Klinik laboratuar ve radyografi bulguları pankreatitis yada ekstrahepatik safra tıkanmalarına benzer. Ultrasonda büyük tümöral kitleler görülebilir. Kesin tanı biyopsi ile konur çünkü kronik pankreatit ve neoplazi olayları büyük oranda birbirine benzer.
- Tedavi operatiftir, prognoz yerleşim ve doku penetrasyonuna bağlı olarak iyi değildir
Ekzokrin Pankreas Yetmezliği
-
- Alman çoban köpeklerinde kalıtsaldır, bunun yanında idiopatik olarak diğer ırklarda da görülür.
- 2 yaş civarı Alman çobanlar etkilenir. Diğer ırklarda orta yaş döneminde hastalıkla karşılaşılır
- EPI kedilerde seyrektir.
- ETiYOLOJİ
- EPI genel olarak pankreatik asiner atrofiden kaynaklanır. Ancak atrofinin nedeni tam bilinmemektedir
- Konjenital anomaliler,
- beslenme anormallikleri,
- ischemi,
- kanal obstrüksiyonları
- immun kaynaklı mekanizmalar, pankreatik hipoplazi ve kronik tekrarlayan pankreatitisler sorumlu olabilir
- PATOGENEZ
- EPI li hayvanlarda pankreatik enzimler eksik olduğundan maldigestion ve buna bağlı incebarsak mukoza anormallikleri ve İnce barsak bakterial overgrowth gözlenir.
- TANI
- Klinik bulgular
- iştahlı ve çok yemeye rağmen kilo kaybı
- İnce barsak ishalleri ya da sadece yumuşak dışkılama
- Barsaklarda gaz oluşumu, karın guruldaması, dışkı yeme, yem niteliği olmayan materyalleri yeme, cansız, sağlıksız kıl yapısı
- Uyuşukluk depresyon anoreksia ateş gözlenmez.
- BULGULARI
- Hemogram, serum biokimyasal profil, idrar analizleri ve dışkıda parazit kontrolleri normaldir
- Tanı büyük oranda STLI konsantrasyonlarındaki düşüklükle konur
- GI sistem fonksiyon bozuklukları semptomları tanıya yardımcıdır
( dışkıda yağ analizi vb)
TEDAVİ
Amaç eksik enzimleri yerine koymak ve diyet uygulamaktır
Gıdaya Pankreatik enzim ilaveleri yapılır
Tablet veya kapsül tarzında hazırlanmış formülasyonlar verilir.
- Enzim katımı, gıda ile birlikte günde iki kez hayat boyu
- Enzimlerin gıdaya 20-30 dak. Önce katılıp verilmesi önerilir
- H2 resp. blokörleri ile asit azaltılır yoksa enzimler inaktive olabilir, ya da enterik tabletler verilebilir
Enzim ilavesine rağmen klinik semptomlar geçmezse yüksek sindirilebilir, düşük yağlı diyetler verilir. Yüksek yağ içeriğinden kaçınılmalıdır
Tedavi edilen hayvanlar kilo alamıyorsa orta zincirli trigliseridler kalori arttırıcı olarak gıdaya ilave edilebilir
İnce barsak bakteriyel overgrowth varsa Metronidazol veya tylosin verilebilir
Sonuç alınamazsa prednisolon 7-14 gün 12 saat ara ile
- PROGNOZ
İyidir, enzim katımı ve diyet uygulamaları ile klinik semptomlar düzelmezse diğer hastalık durumları için ince barsak biopsisi yapılabilir.
Kalınbacak, Aslan,2017,Kedi ve Köpeklerde Hepatobilier ve Pankreas Hastalıkları, Erişim adresi:http: //acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/32706/